Ақтөбе облысындағы көне қорымға қауіп төніп тұр. Аты аңызға айналған қазақ қолбасшысы Ақпан батыр сол жерде жерленген деген болжам бар. Батырдың ұрпақтары Қопа ауылы маңында компаниялар заңсыз алтын өндіре бастағаннан кейін дабыл қақты. Бұл туралы Stan.kz ақпарат агенттігі Алматы арнасына сілтеме жасап хабарлайды.
Тұрғындардың айтуынша, жеке меншік иелері лицензиясынан әлдеқашан айырылған. Бірақ алтын өндірушілер өз қызметін жалғастырып жатыр. Енді халық биліктен көне қорғанды қорғауға алуды талап етуде.
Бастамашыл топ белсенділерінің бірі Сайлыбай Шоқанов Адай руынан шыққан аты аңызға айналған бабалары Ақпан батырдың сүйегі жатқан көне қорымды сақтап қалғылары келеді. Қазақтың атақты қолбасшысы төрт ғасыр бұрын өмір сүрген. 1605 жылы Хромтау ауданының аумағы Ор өзенінің жағасында жерленген. Ақсақалдардың айтуынша, олар бірнеше жылдан бері көне қорғанды мемлекет қорғауына алуға тырысқан.
“Біз қорымның сақталуын талап етеміз. Сол жерге кесене салғымыз келеді. Бірақ қазір айналамызды қиратып жатқан алтын өндірушілер бізді алаңдатып отыр", – дейді Сайлыбай Шоқанов.
Ұлы жауынгердің ұрпақтарын қолдауға жергілікті диқандар да келді. Бұл ауданда Бауыржан Қарамолдиевтің ірі шаруа қожалығы бар. Кәсіпкер 2016 жылдан бері Мұғалжардың асыл тұқымды жылқысын өсірумен айналысады. Алтын өндіруші компаниялар пайда болған соң оларда да қиындықтар туындай бастапты. Кеніштегі уақытша бөгеттер малды суару орындарынан айырып, жасыл жайылымсыз қалдырған.
“Ақпансай мен Ақтасты өзендерінің жанынан шағын зауыттар орнатып, алтын өндірушілер жұмыстарын жүргізіп жатыр. Онда бөгеттер орнатылып, ауыр техниканы пайдаланған. Қазіргі уақытта өзен жоқ, құрғаған. Алтын өндірушілер Ақпан батырдың бейітіне жақындап, 30 метр жерде қалды. Шөміш жұмыс істеп тұрғаны көрініп тұр", – деді жергілікті шаруа Бауыржан Қарамолдиев.
Тиісті бөлім алтын өндірушілерге қатысты ақпаратты растады. Геологиялық барлау жұмыстарына бірнеше компания рұқсат алған екен. Алайда 2019 жылдан бері кен орнында бағалы кендер заңсыз өндірілген.
“Барлау лицензиясын сылтауратып, қатты пайдалы қазбаларды барлау құқығын иеленетін "Кен Қазына" және "Қаз Қазына" ЖШС екі компаниясы тау-кен жұмыстарын жүргізді. Бүгінгі таңда аталған жер қойнауын пайдаланушылардың лицензиялары қайтарылып алынды, алайда заңсыз өндірумен айналысқан”, – дейді облыстық индустриялық-инновациялық даму басқармасы басшысының орынбасары Азамат Құдайбергенов.
Шенеуніктер Хромтау өңіріндегі алтын мәселесін шеше алмай отыр. Ал бұл экологиялық апатқа әкелуі мүмкін. Қорымды республикалық маңызы бар тарих және мәдениет ескерткіштерінің қатарына қосу үшін сараптама қорытындысын алу қажет.
“Ақпан батыр қорымы Хромтау ауданы Қопа ауылынан 40 шақырым жерде орналасқан. Тарихи-мәдени мұраны сақтау мақсатында Ақтөбе облыстық мемлекеттік инспекциясы төлқұжат дайындады. Біз нысанды жергілікті деңгейде тіркедік, енді археологиялық зерттеу материалдарын зерделеудің нәтижесін күту керек", – деді облыстық мәдениет басқармасының басшысы Алтынай Юнисова.
Ақпан батыр қорымын ешкім күзетпейді. Шенеуніктердің айтуынша, көне бейіттерді зерттеп, қорымға тиісті мәртебе беріп, оны мемлекет қорғауына алу үшін шамамен екі-үш жыл қажет.
Айгерим — опытный редактор с богатым опытом в изучении и письме о культуре и истории. Ее страсть к языкам и письму помогает создавать увлекательные тексты.