Бұл бет үшін навигация:
Гибридтенген көміртек атомдарыны ң сипаттамалары К өм іртек атомыньщ гибрид­ тену түрі Молекула (мысалы)
Валенттік бұры ш К өм іртек атомдарыны ң арасындагы байланы с ұзындығы, нм Көміртек атом
0 ,1 2 0 9 6 2 сы зы кты к 4 7
sp — гибридтену. Егер гибридтенуге бір s- және бір р- орбиталь
катысса, онда екі sp-гибридтенген орбитальдар түзіледі де, екі р-ор-
битальдар гибридтенбей, таза күйінде калады (
6-сурет). sp-гибрид­
тенген бұлттар түзетін химиялык байланыстар түзу сызык бойымен
бағытталып, арасындағы бұрыш 180° болады.
Көміртек атомының касиеттері, гибридтенген орбитальдардың
бағытталуы, яғни молекуланың кеңістік пішіні гибридтену типіне
байланысты (5-кесте).
5-кесте
Гибридтенген көміртек атомдарыны ң сипаттамалары
К өм іртек
атомыньщ
гибрид­
тену түрі
Молекула
(мысалы)
Валенттік
бұры ш
К өм іртек
атомдарыны ң
арасындагы
байланы с
ұзындығы, нм
Көміртек атом-
дарының ара­
сындагы бай­
ланыс энер­
гиясы, кДж/моль
М олеку-
ланы ц
кеңістіктік
П І Ш І Н І
sp3
H:jC -C H 3
этан
1 0 9 ,2 8
0 ,1 5 4
3 6 9
тетраэдр
тәрізді
sp-
н 2с = сн 2
этилен
12 0
0 ,1 3 4
7 1 2
ж азы к
тригональді
sp
НС=СН(
ацетилен
1 8 0
0 ,1 2 0
9 6 2
сы зы кты к
4 7

Әр түрлі гибридтенген күйде (sp3, sp2, sp) болу қабілеті көміртек
атомының дара, кос, үш байланыс түзуіне мүмкіндік береді.
Органикалық қосылыстар құрамындағы көміртек атомының
валенттігі төртке тең болады. Төрт байланысы арқылы алуан
түрлі қосылыстар түзуі көміртек атомының ерекше қасиеті.
Көміртек атомының электрондары “таза” 8- және р-орбиталь-
дар емес, гибридтенген орбитальдар түзеді. Көміртек атомына
үш түрлі гибридтену (sp3, sp2, sp) тән. Гибридтенген орбиталь-
дарды ң электрон б ү л ттар ы н ы ң ты ғы зд ы ғы ядроны ң бір
жагында көбірек болғандықтан, олардың пішіндері симме-
триялы емес, гантель төрізді болады.
Заттың кеңістік пішіні мен қасиеттері құрамындағы көміртек
атомының гибридтену түріне тәуелді.


Автор: Ербол Нурланов

Ербол — талантливый фотограф, зафиксировавший красоту природы и городской жизни Казахстана. Его работы придают нашим материалам визуальное великолепие.