Алматылық сейсмолог Мұхтар Хайдаров афтершокты зерттеуді ұсынды. Әйтпесе қайғылы жағдай Түркиядағыдан да ауыр болуы мүмкін. Бұл туралы Stan.kz ақпарат агенттігі inbusiness.kz сайтына сілтеме жасап хабарлайды. 

Фото: middleeasteye.net

Афтершоктар аймақтағы сейсмикалық оқиғалардың одан әрі дамуына әкелуі мүмкін.

Мұхтар Хайдаровтың айтуынша, жер сілкінісінен кейін дүмпулердің біртіндеп бәсеңдеуі идеалды сценарий болар еді, бірақ іс жүзінде бәрі басқаша болуы мүмкін. Маман сейсмикалық құбылыстардың дамуының үш ықтимал сценарийін атады. 

Біріншісі қолайлы, дүмпулер біртіндеп жойыла бастайды. Екіншісі — өзін-өзі қамтамасыз ету, бұл ұзақ мерзімді қауіпті аймақтың қалыптасуына әкелуі мүмкін процесс. Үшіншісі қауіпті, афтершоктардың дамуы қатты жер сілкінісіне әкелуі мүмкін.

"Сейсмикалық процес күрделі, ал афтершоктан кейінгі процесс одан да күрделі. Бұл процесті зерттеу керек. Себебі афтершок аймақта сейсмикалық процестің дамуына әкелуі мүмкін. Мұны 8 және одан жоғары баллдық тарихи жер сілкіністері дәлелдейді. Бұл дамудың жақсы сценарийі емес. Мен үш тарихи жер сілкінісін айтып отырмын. 1887 жылы Верненский жер сілкінісі, 1889 жылы Шілік жер сілкінісі, 1911 жылы Кемин жер сілкінісі болды. Олардың барлығы Верный қаласын үш рет қиратты. Онда процесс дәл осылай афтершоктардан басталды. Алматы облысы Еуразиядағы жер сілкінісіне бейім аймақ екенін баса айта аламын", — деді сейсмолог.

Мұхтар Хайдаров қауіптің алдын алу үшін, алда болатын жер сілкіністерін болжау үшін афтершок процестерін зерттеудің қажеттілігі мен маңыздылығы туралы айтты. Оның айтуынша, Қазақстан бұл аспектіге ешқашан жеткілікті мән бермеген және үлкен қауіп төніп тұр.

"Біз ешқашан дүмпу процестерін зерттеген емеспіз. Жалпы, процесс қалай жалғасады деген мәселе қытайлық сейсмологтар үшін өзекті мәселе. Дүмпулер қауіпті жолдармен жүруі мүмкін. Қазақстандық сейсмологтарға жер сілкінісі үдерісін зерттеуді бастауға кеңес беремін. Бұл өте маңызды. Егер эпицентрде бұрынғыдай 7 балл емес, 8 балл жер сілкінісі болса, онда бұл жақсы емес. Бұл энергияда 32 есе, амплитудада 10 есе көп. Қарқындылығына қарай біз қауіпті аймаққа шығамыз", — деді маман.

Мұхтар Хайдаров алматылықтарға аман қалу үшін не істеу керектігін айтты. Айтуынша, ескерту және қысқа мерзімді болжау жүйесін әзірлеу қажет.

"Қиындықтан шығудың жолы бар. Халықты оқытумен қатар ескерту жүйесін құрып, түрік трагедиясын қайталамауға тырысу керек. Жағдайымыз Түркиядан да нашар. Себебі көлемі жағынан біз олардан үлкенміз. Төтенше жағдайлар департаменті құруға тырысқан ерте хабарлау жүйесін ғана емес, қалада көлік дабылы сияқты ескерту жүйелерін де орнату қажет. Тіпті бөлек үйге қоюға болады. Мемлекеттен рақым күтудің қажеті жоқ. Мен жүз жыл бұрын болған оқиғаның қайталануын қаламас едім", — деді сейсмолог.


Автор: Ербол Нурланов

Ербол — талантливый фотограф, зафиксировавший красоту природы и городской жизни Казахстана. Его работы придают нашим материалам визуальное великолепие.