10. Жобаның техникалық-экономикалық көрсеткіштері
Еңбекте жобаланып жатқан қосалқы станцияның 10 кВ (0,38 кВ) ши-наларынан жіберіліп жатқан электрэнергиясының құнын есептеу қажет септің алғашқы мэліметтері болып табылады [10]

— жобада қаоылданған электрмен жабдықтау сұлбасы ;

— максималдық жүктеменің пайдалану сагаттарының саны (Тмах =3 000-4000 сағ);

— энергия шығындары сағаттарының саны (сағ)

— энергия жүйесінің 35 кВ шиналарынан жіберіліп жатқан электрэнергия қүны, теңге/кВт.сағ.

Электр энергия берілісінің толық өзіндік құны
Берілістің С пол толық өзіндік қүны келесі өрнекпен анықталады [13]

Спол = Сэксп + Спот,

мүнда Сэксп — электр тораптарын күтуге, жөндеуге және олардың қажетін өтеуге жұмсалатын эксплуатациялық шығындар, теңге/жыл; Спот — электр энергия шығындарының құны, теңге/жыл; Эксплуатациялық шығындарды келесі жүмсалған қаражаттардан қүрастырады:

Сэксп = Сам+Сзп +Соб + Сос

І мұнда: Сам — амортизациялық аударымдар, теңге/жыл;

Сзп — жалақыға кететін шығындар, теңге/жыл; Соб- жабдықтың қажетін өтеуге жүмсалған шығындар, теңге/жыл; Сос — қоғамдық шығындар, теңге/жыл. Сэксп=856,8 + 5189,25 + 214,2+ 558,84 = 6819,1 мың теңге : Амортизациялық аударымдар

Амортизацияға кететін қаржылар

Сам=Ср+Ск.р

мүнда: Ср — қалпына келтіруге (реновация) жұмсалған аударымдар, теңге/жыл; Ск.р- күрделі жөндеуге кететін қаржылар, теңге/жыл.

Реновация — табиғи қызмет мерзімінде негізгі қорды (нысан бастапқы қүнын) толық қалпына келтіру. Сам мэні келесі өрнекпен табылады:
Сам=Рш%’К/100, мың теңге

мұндаі Рам% — амортизациялық аударымдардың нормасы;

К -нысанга жұмсалатын күрделі қаржы, теңге/жыл;

Сам.АЖ-10кв=3.5*6800/100=238 мың теңге

Сам.35/10окс=6,3*6800/100=428,4 мың теңге

Сам.Аж.35кВ=2,8*6800/100=190,4 мың теңге

Сам =238+428,4+190,4=856,8 мың теңге
Жалақы Жалақыға кететін шығындарға кіреді:

Сзм=Cзм*осн+СЗП.ДОП+ Ссс

мұнда Cзм*осн — негізгі жалақы, теңге /жыл; ,

Сзп.доп — қосымша жалақы, теңге/жыл; .

Ссс — элеуметтік қамсыздандыру жэне зейнеткерлер қорының аударымдарына жұмсалатын шығындар теңге/жыл.

Негізгі жалақы Сзм,осн келесі өрнекпен анықталады

мұнда: п пр — қызметкерлер саны (жұмысшылар, ИТҚ) және басқалар адам саны Сср — жыл бойындағы орташа жалақы, теңге/жыл

Сзпосн= 17-222 = 3774 мың теңге ;

Қосымша жалақы келесі өрнекпен анықталады:

Сзп.доп =(0,1…0,15) Сзп.доп мың теңге

Сзп.доп =0,1-3774 = 377,4 мың теңге

Әлеуметтік сақгандыру мен зейнетқорына кететі аударымдар

в — әлеуметтк сақтандыруға және зенетқорына мемлекеттк мекемелердің нормативтері боиынша салыстырмалы бірліктеш аударылған қаржының

Ссс = 0,25 (3774 + 377,4) = 1037,85 мың теңге

Сзм = 3774 + 377,4 + 1037,85 = 5189,25 мың теңге — негізгі жалақы, теңге /жыл;

Жабдықтың қажетін өтеуге жүмсалған қаржылар.

Бүл шығындар кезектегі жөндеуге кеткен қаржылардың барлық түрлерін, қосалқы материалдардың құнын, сырт мекемелердің көрсеткен қызметін ж2не басқа шыгындарды қосады, және амортизациялық аударымдардың біршама үлесі ретінде қабылданады:

С0бс =Р* Сам ,теңге/жыл ;

мұнда р=0,2-0,3 (төменгі кернеулі тораптар үшін үлкен мэні қабылданады). С0бс=0,25*856,8 = 214,2 мын теңге
Жалпы тораптық шығындар

Жалпы тораптық шығындар келесі өрнекпен анықталады:

Coc=nрау*Ccpay+γ(Caм+Coбс) ,

мүнда npaу — басқару аппараты жүмыскерлерінің саны;

Ссрау — басқару аппараты жұмыскерлерінің орташа жылдық жалақысы теңге/жыл;

ү — 0,025-0,05 тең қылып алынатын коэффициент

Сос= 2-2,58 + 0,04(856,8 + 214,2) — 558,84 мың тенге.
Электр энергиясы шығындарының құны

Электр энергиясы шығындарының қүнын келесі өрнекпен анықтайды

мұнда: ΔА — электр энергиясының жылдық шығындары, кВт-саг;

α- электр энергияға тұйықталатын меншікті шығындар, теңге/жыл.

Энергияның жалпы шыгындары ДА ауа желілерінің сымдарьщдағы ДА вл және трансформаторлардағы ДА то шығындарынан түрады. АЖ сымдарындағы шығындар(кВт-сағ) келесі өрнекпен табылады:

ΔА=∑[S2 / U2 *r0*li]τ*10-3 ,

мүнда: i — желінщ есептік аиланының нөмірі;

п — айландар саны;

Sj — айланындагы есептік қуаты, кВА;

Uh- АЖ-ң номиналдық кернеуі, кВ;

г оіэ 1; — меншікті активтік кедергІ,(Ом/км) жэне і айланының ұзындығы (км); т — шығындар уақыты (car).

Осыған үқсастырып 10 кВ АЖ-ң қалган фидерлерінің сымдарындағы энергия шығындары анықталады:

ΔАаж=187318кВт-сағ;

ΔАаж =8281 кВт-сағ;

ΔАа;ІС169856кВт-сағ ;

10 кВ АЖ-ң сымдарындагы энергия шығындары кВт-пен келесі өрнекпен аңықталады:

ΔА=258773+187318+8281+169856+624188 кВт-сағ ;

Трансформаторлардағы энергия шығындары кВт-саг-пен келесі өрнекпен анықталады

мұнда: ΔРст, ΔРм — трансформатордың болаты және мысындағы шығындар, кВт; S, Sн — трансформатордың есептік қуаты, кВА.

Энергия жүйелерінің ауылдық электр тораптарының бөлек элементтеріндегі электр энергия шығындарына жүмсалатын Ааж және Атр меншікті қаржылары теңге/кВт-сағ-пен [1] деректеріне сэйкес қабылданады.

Тораптың бөлек элементтері үшін шыгындар уақытының орташа мэні [1] сәйкес тең:
τвлзз = 2500 сағ τвл10 = 1900 car

τпсзз/ю = 2000 сағ τпс10/од=1800 сағ.

Төртінші фидерде орналасқан трансформаторлардагы энергия шығындары анықталады

Осыган ұқсастырып қалган 10 кВ желілерінде орналасқан трансформатордағы энергия шығындары анықталады:

ΔАтрАЖ =117640 кВт-саг;

ΔАтрАЖ =123412 кВт-сағ;

ΔАгрАж=9372кВт-сағ ;

Трансформаторлардагы энергия шығындары қосылады: ΔАтр=108768+117640+123412+9372=359192 кВт-сағ ;

Oнда қосынды шығындар қүрайды:

ΔА = ΔАдж +ΔАтр =624188+359192=983380 кВт-сағ;

Спотһ983380*1,2-103=1180 мың теңге

Жіберілетін электр энергиясының 1 кВт-сағ-ң толық құны

Берілістің толық өзіндік құны келесі өрнекпен табылады:

q=Спол/Апо, теңге/кВт-caғ ;

мүнда, Спол — берілістің толық өзіндік құны, теңге ;
Ап0- жіберілген пайдалы электрэнергия, кВт-сағ.

An- мәні келесі формуламен анықталады

Ano =Sрасч-соsφТтах*ΔА ,

мұнда: Spac4 -желінің басындағы есептік қуат;

соsφ -қуат коэффициентінің орташа мэні (0,8-0,85);

Tmax — максималдық жүктемені пайдалану сагаттарының саны

Ano=3098.3-0.8-3500-983380=7691860kBт*caғ ;

Спол=6819.1+1180=7991мьІңтеңге ;

q=79991000/7691860=1.03 теңге/кВтсағ ,

Қосалқы станцияның 10B (0,38кВ) шиналарынан жіберілетін электр энергияньщ өзіндік құны келесі шамамен анықталады

qотп=qc+q ,

мүнда: qc — энергия жүйелерінде электр энергиясына жүмсалатын орташа меншікті келтірілген қаржылар (qc тенге/ кВт-сағ, директивтік материал^дар негізінде қабылдану керек)

qотп = 1,2 +1.03=2.23 теңге/кВт сағ .

Қосалқы станцияның 10 кВ (0,38кВ) шиналарындагы электр энергияньң құны банк несиесін алғанда келесі өрнекпен анықталады

β =E*n*k/A+q+q=(1,1*1,2*8000*1,2/7631860)+1,03=3,6 ,

мұнда: Eб -банк несие өтемін ескеретін күрделі қаражаттардың ақталу

коэффициенті;

nб — банк несиесі бойынша пайыздарды қайтарудың жылдық нормасы;

К-банк несиесі, теңге.

Қосалқы станцияның 10 B (0,38кВ) шиналарынан жіберілетін электр энергияның таза табысты ескергендегі құны

β’=β+mβ ,

мүнда: m-салыстырмалы бірліктердегі рентабельділік деңгейі t

Қосалқы станция 10 кВ (О,38кВ) шиналарынан жіберілетін электр энергияның қосылған қүнының салығын (ҚҚС) ескеретін бағасы

β”=β’+m’β’ ,

мүнда: m’-салыстырмалы бірліктердегі ҚҚС қүраушысы β»=4,32+0,15*4,32=4,97 теңге/кВт сағ ,
Тәуекелдің (риск) бағасы

Өндірістік, нарықтық жэне қаржылық кауіптен сақтану үшін тәуекел жәйттерін (факторы риска) зерттеу керек, ол үшін графикалық әдіс пайдаланылады.

Графикты құру үшін келесі шамаларды анықтау керек:

Түрақты жылдық шығындар:

мұнда Сам — амортизация шығындары;

C3n — элеуметтік сақтандыру және зейнеткерлік қордың аударымдарын

ескергендегі жалақыға кететін шығындар;

Сос — жалпы тораптық шығындар;

Сб — банк несиесі бойынша қайтарылатын ақшалардың жыл сайынғы сомасы

(егер банктен қарыз алынса)

Итұр = 856,8 + 5189,25 + 518,84 + 3800 = 9805 мың теңге. Айнымалы жылдық

шығындар:

Иайн=Спот+qc*Aп0 ,

мүнда: Спот — электр энергия шығындарының құны;

qc — энергия жүйесіндегі электр энергияға жұмсалатын орташа меншікті келтірілген шығындар;

Ап0 — жыл бойында берілген пайдалы электр энергия.

Иайн = 803,6+ 1,2* 12631144- 10-3= 15961 мың теңге ,

СПР — өнім қүны, тең жыл;

СРП-ҚҚСтьцескергендегі немесе ескермегендегі берілген өнімнің электрэнергиясының жылдық құны тең жыл

СРП- P An о (немесе β An 0)

CPn = 2,3 * 12631144 -10-3 = 29051 мын геңге.
Электрэнергиясын тасымалдаудың рентабельділігі P өрнекпен аңықталады

Р=ИП/Uтұр+Uайн ,

мұнда: ВП — жалпы таза табыс (валовая прибыль)

ВП=СРП- Uтүр- Uaйн

ВП=29051- 9805-15961-3286 мың теңге

P=3286/16155+18225*100=12,l %

ҚҚС ескермегендегі электр энергиясын тасымалдаудан келетін жылдық таза табыс анықталады:

Пр=( β’- β)An0

Пр = (2,3 — 1,9) 12631144 *10-3 =5052 мың теңге

. Электр энергиясын ысырапты тасымалдау аймағы

2. Электр энергиясын ысырапсыз тасымалдау аймағы

3. Айнымалышығындараймағы

4. Тұрақты шығындар аймағы

Қорытынды

Дипломдық жобада Евгеневка 35/10кВ қосалқы станциясында екінші

қуаты 2500 кВА трансформаторды орнату қабылданған, ол жобаланатын

ауданда электр торабы жұмысының кез-келген қалыпсыз режІмдерінде барлық түтынушыларды электр энергиясымен қамтамасыз етуге мүмкіндіқ^ жасайды.

Таңдалған күштік жабдықтар, релелік қорғаныстың сұлбалары тұтынушыларды электрмен жабдықтаудың сенімділігін көтереді. Екінші трансформаторды орнатқанда жобаланған қосалқы станцияның 1 ОкВ шиналарынан жіберілген электр энергиясының 1 кВт сағ өзіндік қүны 3,6 теңге, 0,38 кВ шиналарынан 4,97 теңге, ал жылдық экономикалық тиімділік

5052 мың теңге құрайды.

Пайдаланылған эдебиеттің тізімі
1. Будзко И.А., Зуль Н.М. Электроснабжение сельского хозяйства. М.: Агропромиздат, 1990, 496 с.

2. РУМ, сентябрь 1986 г., М.: Сельэнергопроект.

3. Матаев Ө .М.Үмбетқұлов Е.К.. Абдрахманов А.А. Ауыл шаруашылығын электрмен жабдықтау бойынша дипломдық жобаны орындауға арналған эдістемелік үсыныстар. Алматы,

ҚазҮАУ, 2005, 54 б.

4. Сукманов В.И., Лещинская Т.Б. Дипломное проектирование, Методические рекомендации по электроснабжению сельского хозяйства.М.: 1998, 109с.

5. Захаров А.А. Методические указания к выполнению курсового проекта по дисциплине «Электроснабжение сельского хозяйств., Каз СХИ, Алма-Ата, 1989, 71 с.

6. Каганов И.Л. Курсовое и дипломное проектирование. М.: Ко-лос, 1980, 349 с.

7. Справочник по электроснабжению и электрооборудованию. Под общей редакцией А.А.Федорова, т.2, Электрооборудование. М.: Энергоатомиздат, 1987. 591 с.

8. Нормы технологического проектирования электрических сетей

сельскохозяйственного назначения. М.: Сельэнергопроект 1988.

9. Правило устройств электроустановок. Алматы, 2004, 463с.

10. Электрическая часть станций и подстанций (Справочные материалы для курсового и дипломного проектирования). Под ред.Неклепаева Б.Н. М.: Энергия, 1972 , 607 с.

11. Шабад А.М. Расчеты релейной защиты и автоматики распределительных сетей. Л.: Энергоатомиздат, 1985, 295 с.

12. Беркович А.М. и др. Основы техники релейной защитыМ.: Энергоатомиздат, 1984.376 с.
13. Исламбакиев Д.К., Джаржанова Л.А., Абдурахманов А.А. Практическое руководство к вьшолнению раздела Определение

технико-экономичесьсих показателей и составление бизнес-

плана в курсовом и дипломном проектировании по электро-снабжению сельского хозяйства. Алматы: Каз НАУ,2000Д4 с.

14. Матаев Ө.М., Жаржанова Л.А., Абдрахманов А.А.,Үмбетқүлов Е.Қ. Электр тораптары. Алматы: КазНАУ, 2004 ж, 326.

15. Луковников А.В., Шкрабак В.С. Охрана труда.М.: Агропромиздат, 1982

16. Руководящие указания по организации работы с персоналом на энергопредприятиях. М.: 1982.

17. Норма испытания электрооборудования и аппаратов электроустановок потребителей.М.: Энергоатомиздат, 1982.

18. Долин П.А. Справочник по технике безопасности.М.: Энергоатомиздат, 1985.

6. Аж өткізу қабілетін көтеру мәселелері
Жалпы қағидалар

Электр жүйесіне қосылған электор қабылдағыштардың маңызды бқлігі активтік қуаттан басқа реактивтік қуаты тұтынады. Реактивтік-осы уақытағы электр жүйелеріне трансформатор (мұнда реактивтік қуаттың бөлігі жойылады) мен ұзын ауа желілерімен ұзын саны нысты беретін құрылғының реактивтік кеднргісі өте маңызды болады, ал бұл кернеумен реактивтік қуттың біраз шығындарын тудырады.

Тораппен реактивтік қуаты беру кернеудің қосымша шығындарына келтіреді.

ΔU=∑(PR+QX/)U
Жоғарыда келтірілген теңдуден тораппен беріліпжатқан реактивтік қуатпен тораптың реактивтік кедергісі тұтынкшы кернеуінің деңгейіне маңызды әсері бар екені көрінеді. Беріліп жатқанреактивтік қуатпен активті қуатпен энергиясының шығындарына әсері бар, бұл келесі өрнекпен шығады:

ΔР=S2/U2* R=P2+Q2/U2*R

Беріліп жатқан реактивтік қуатқа сипаттайтын шама болып табылатын қуат коэфициенті:

cosφ=P/√P2+Q2

Қуат коффициентерінің мәндерін активтік қуат шыфғындарының теңдеуіне қойып алады

ΔР=Р2/U2 * cos2φR

Бұдан активтік қуатың шығындары қуат коэффициентінің шартысына кері пропорционал екі екені көрінеді. Топаптағы электр энергия шығындарын азайту үшін және таратушының кернеуі көтру үшіе берілетін реактивті қуаттың шамасын азайтуға ұмытылу керек. Бұған тұтынушылардың қуат коэффициентінің келесі жолдарымен көтеріп, көтерцге болады;

а) тұтынушыларда орнатылған электр жабдықта ұтымды пайдаланып;

б) тұтынушыларда реактивті қуатты өтемдеу;

Трансформатордағы реактивті қуттың шығындарын аз жүктелген трансформаторды қуаты аз трансформатордмен ауыстырып, ал екі трансформаторлы қосалқы станцияларда екі трансформатордың біреуін авторматты резерптке көшіріп ағытып қойып, төмендетеді.

Реактивті қуаттан торапты жеңілдету үшін бұл қуаттың бір бөлігін оны тұтынатын орында өндірген дұрыс. Тұтыну орынында қондырылған реакті қуаттың көздері болып табылады;

а) синхронды өтемдеушілер ;

б) статикалық конденсаторлар ;

в) басқарылатын статикалық реактролар.


Автор: Айгерим Жумабаева

Айгерим — опытный редактор с богатым опытом в изучении и письме о культуре и истории. Ее страсть к языкам и письму помогает создавать увлекательные тексты.